Als de Douane bij een controle na invoer vaststelt dat een onjuiste aangifte ten invoer is gedaan, bijvoorbeeld omdat een verkeerde goederencode of een onjuiste douanewaarde is opgegeven, dan kan naast een UTB ook een boete of strafbeschikking worden opgelegd. Regelmatig wordt die boete of strafbeschikking voorafgegaan door een verhoor door de douane-ambtenaar. Wat betekent een dergelijk verhoor voor u, en hoe kunt u zich het beste opstellen? Stel u bent een logistiek dienstverlener en dient ook invoeraangiften in voor uw klanten. Bij een van uw klanten, is naar achteraf blijkt, lange tijd een verkeerde goederencode gebruikt. Nadat een UTB is aangekondigd volgt ook een uitnodiging voor een verhoor. Als u in dat verhoor wordt gevraagd, of u wist dat een goederencode fout was, dan is het antwoord mogelijk ontkennend. Maar als u gevraagd wordt of u had kunnen weten dat de goederencode fout was, is dat inmiddels, nu u weet dat de goederencode fout was, een lastig te beantwoorden vraag. Wat zou u dan zeggen tegen de ambtenaar, die u verhoort?
1. DOEL VAN HET VERHOOR
Als de Douane u een uitnodiging voor een verhoor stuurt, dan is het strafbare feit al geconstateerd. De Douane heeft bijvoorbeeld al vastgesteld dat een onjuiste goederenomschrijving op de aangifte is vermeld. Het verhoor dient dan om nadere informatie te krijgen over de oorzaak van de overtreding en wat de rol van de verschillende partijen is geweest die bij de aangiften waren betrokken. De douane wil bijvoorbeeld uitvinden of u, of uw collega, wist of kon vermoeden dat de aangifte onjuist was. De informatie is belangrijk om vast te kunnen stellen of sprake is van (voorwaardelijke) opzet of grove schuld of toch gewoon een vergissing.
Dat betekent ook dat al hetgeen u tijdens het verhoor zegt, tegen u of tegen uw bedrijf zou kunnen worden gebruikt. Als u bijvoorbeeld vertelt, dat u of uw medewerker ook al twijfelde aan de goederencode die de klant opgaf, maar de code desalniettemin hebt opgenomen in de aangifte, dan is het bewijs voor grove schuld snel geleverd en belast u met die opmerking uzelf of uw bedrijf. Dat mag u doen, maar daartoe bent u uiteraard niet verplicht, omdat niemand verplicht is om aan zijn eigen veroordeling mee te werken. Om die reden wordt u bij aanvang van het verhoor verteld, dat u niet verplicht bent om op de vragen te antwoorden. Als u ervoor kiest om de vragen toch te beantwoorden, weest u zich dan in ieder geval goed bewust van de mogelijke consequenties van uw antwoorden op de vragen.
2. HOE BEREIDT U ZICH VOOR OP HET VERHOOR
Getuige of verdachte
Om te voorkomen dat u vrijuit gaat vertellen en daarmee antwoorden geeft, waarvan u achteraf wellicht spijt krijgt, raad ik u aan om het verhoor voor te bereiden. Wat moet u in ieder geval doen? Het allereerste wat u zou moeten doen, is nagaan of u bent aangemerkt als een getuige of als een verdachte. Dat staat niet altijd zo duidelijk in de uitnodigingsbrief vermeld, maar is wel belangrijk om te weten. Als u namelijk wordt verhoord als verdachte, dan weet u dat de Douane u op de korrel heeft, terwijl wanneer u wordt gehoord als getuige, de douane zijn pijlen kennelijk op een ander richt, zoals wellicht een van uw klanten. Weest u zich in ieder geval ook bewust van de mogelijkheid dat de douane tijdens het onderzoek, en misschien wel als gevolg van het verhoor, een getuige alsnog als verdachte aanmerkt.
Overtreding of misdrijf
Vervolgens raad ik u aan om na te gaan of de verdenking ziet op een overtreding of op een misdrijf. Een misdrijf is een zwaarder strafbaar feit, waarbij een gevangenisstraf kan worden opgelegd. In het douanerecht heeft de verdenking vrijwel altijd betrekking op artikel 10:5 van de Algemene Douane wet. De overtreding (de lichtere variant) is opgenomen in artikel 10:5, lid 1 waarin is bepaald dat “degene die een ingevolge de douanewetgeving vereiste aangifte onjuist of onvolledig doet, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie”. Het misdrijf (de zwaardere variant) is opgenomen in lid 2 waarin is bepaald dat degene die opzettelijk een ingevolge de douanewetgeving vereiste aangifte onjuist of onvolledig doet, wordt, indien het feit ertoe strekt dat te weinig rechten bij invoer worden geheven, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie of, indien dit bedrag hoger is, ten hoogste eenmaal het bedrag van de te weinig geheven rechten. Als u wordt uitgenodigd voor een verhoor, controleer dan of uw wordt verdacht van schending van artikel 10:5 lid 1 of van lid 2, met andere woorden of u wordt verdacht van een overtreding (doen van een onjuiste aangifte) dan wel een misdrijf (opzettelijk doen van een onjuiste aangifte).
Dossier opvragen
Als u de importeur bent, weet u mogelijk niet wat de douane-agent of expediteur over u heeft gezegd. Dat zou wel eens heel belastend kunnen zijn. Als u douane-agent of expediteur bent, weet u mogelijk ook niet wat de importeur over u heeft verklaard. U zou kunnen proberen om uit te vinden op welke informatie of welke verklaringen de douane de verdenking baseert. Daarvoor raad ik u aan om het dossier omtrent het strafbare feit bij de douane op te vragen, opdat u dat kunt inzien voordat u de vragen beantwoordt.
Samengevat: controleer of u wordt gehoord als getuige of als verdachte; ga na of de verdenking ziet op een overtreding of een misdrijf; probeer de informatie en documentatie te achterhalen waar de verdenking op is gebaseerd.
3. BIJSTAND TIJDENS HET VERHOOR
In de uitnodiging voor het verhoor staat vaak dat u het recht heeft om, voorafgaand aan het verhoor, voor eigen rekening, een raadsman te raadplegen, en dat u het recht heeft om zich tijdens het verhoor, voor eigen rekening, te laten bijstaan door een raadsman.
De rol van de advocaat is kort gezegd om te controleren of tijdens het verhoor ongeoorloofde druk wordt toegepast. Bij een verhoor door de douane voor een onjuiste aangifte zal dat niet snel aan de orde zijn, zodat bijstand van een raadsman tijdens het verhoor niet altijd nodig is. Ik krijg wel eens de vraag of een verdachte zich mag laten bijstaan door een vertrouwenspersoon zoals een belastingadviseur of een familielid of een goede vriend. De ambtenaar die het verhoor afneemt, kan dat weigeren (behalve bij minderjarigen). Maar afgezien daarvan is het de vraag of het verstandig is, omdat een dergelijke vertrouwenspersoon niet altijd een verschoningsrecht heeft. Een advocaat heeft een verschoningsrecht en naaste familieleden ook, maar anderen hebben dat niet. Dat betekent dat wanneer die ander wordt opgeroepen om voor de rechter-commissaris te getuigen, hij zal moeten verklaren over wat onderling voor of na het verhoor is besproken. Dat kan mogelijk erg belastend zijn en daarom is bijstand door een ander dan een advocaat veelal niet aan te raden.
4. HOE VERKLAART U
Met de kennis van nu…
Achteraf is vaak altijd alles duidelijk. Als men achteraf naar een dossier kijkt, waarin fouten zijn gemaakt, dan is vaak achteraf heel duidelijk, welke signalen zijn genegeerd en waar nadere vragen hadden moeten worden gesteld. Dat heeft als belangrijkste consequentie, dat u uw herinneringen aanvult met de kennis van het dossier, die u pas achteraf heeft verkregen. Vooral wanneer u wordt gehoord als getuige is dit een heel belangrijk aspect om rekening mee te houden. Soms is het daarom voor getuigen juist beter om vooraf juist géén informatie over het dossier door te nemen. Ook wanneer u als verdachte bent aangemerkt, raad ik aan om zich goed bewust te zijn van kennis van toen, en kennis van nu, en daarbij rekening te houden bij het beantwoorden van de vragen. Dat kunt u doen door uw antwoorden altijd in de tijd te plaatsen.
Let op bij “of”
Verder is het aan te raden om acht te slaan op sturende vragen of meerkeuze vragen. Een meerkeuzevraag herkent u aan het gebruik van het woordje “of” in de vraag, waardoor de mogelijke antwoorden eigenlijk al worden gegeven. Als de vraag bijvoorbeeld luidt: heeft u het nagekeken of geloofde u het wel? De vraag impliceert dat slechts één van de twee antwoorden goed is. U heeft het nagekeken, of u geloofde het wel. Meer smaken zijn er volgens de vragensteller niet, maar uiteraard is het goed mogelijk is, dat zich iets anders dan één van de twee gepresenteerde mogelijkheden heeft voorgedaan. Misschien heeft u een collega gevraagd om er naar te kijken, maar is u dat ontschoten. Ik raad u daarom aan om oplettend te zijn bij meerkeuzevragen.
Had kunnen weten
In dezelfde categorie bevinden zich sturende vragen. Deze vragen komen heel veel voor tijdens verhoren en hebben ook als kenmerk, dat het antwoord op de vraag eigenlijk al in de vraag is inbegrepen, waardoor de antwoorden een bepaalde kant op worden gestuurd. Neem het voorbeeld uit de inleiding. Als u wordt gevraagd, of u wist dat een goederencode fout was, dan is het antwoord mogelijk ontkennend, maar als u gevraagd wordt of u had kunnen weten dat de goederencode fout was, dan is dat inmiddels, nu u weet dat de goederencode fout was, een lastig te beantwoorden vraag. Deze vraag omvat namelijk de stelling dat een foute goederencode is gehanteerd, en aangezien de fout achteraf is ontdekt had de fout evident ook eerder aan het licht kunnen komen. Daarmee is eigenlijk maar één antwoord mogelijk en voordat u het weet heeft u verklaard dat u eigenlijk wel had kunnen weten dat een foute goederencode werd gehanteerd.
Feit of mening
De oplossing is om te herkennen dat het om een suggestieve vraag gaat, en alleen te verklaren over kennis die u heeft van feiten en niet te antwoorden in de vorm van visies of meningen. De vraag of u had kunnen weten, dat een foute goederencode werd opgegeven, is iets dat aan de hand van de feiten en omstandigheden moet worden beoordeeld en kunt u het beste niet doen tijdens een verhoor. U zou daarom op een dergelijke vraag kunnen antwoorden dat u het antwoord op die vraag overlaat aan de beoordeling door de douane en daarom op die vraag nu geen antwoord geeft.
Off the record?
Tot slot nog een laatste tip, wees u bewust van het feit dat alles wat u tegen de ambtenaren vertelt tijdens een pauze of achteraf kan worden gebruikt als verklaring. Praat daarom na afloop van het verhoor liever niet even ‘off the record’.
5. HET VERSLAG VAN HET VERHOOR
Na afloop van het verhoor krijgt u de mogelijkheid om het verslag van het verhoor (uw verklaring) door te lezen en wordt u gevraagd de verklaring te ondertekenen. Ik raad u aan om de tekst van het verslag nauwkeurig door te lezen om te controleren of er echt staat wat u heeft (willen) zeggen. Als de schriftelijke weergave volgens u niet correct is, dan kunt u de ambtenaar vragen om het verslag aan te passen. In het geval dat de ambtenaar het antwoord op niet op (alle) punten wenst aan te passen, en er een discussie ontstaat over wat u heeft gezegd, kunt er voor kiezen om het verslag niet te tekenen, maar dan raad ik u aan om in het proces verbaal op te laten nemen, dat u het verslag niet tekent omdat u het niet eens bent met de schriftelijke weergave van hetgeen u heeft gezegd.
Als de verklaring tot slot eenmaal is opgemaakt en ondertekend dan kunt u de verklaring niet meer intrekken. U kunt nog wel een nieuwe verklaring opstellen, waarin u uitlegt, wat u heeft bedoeld, maar eenmaal verklaard blijft verklaard.
Een verhoor is nooit leuk, en ik hoop dat het u bespaard blijft, maar mocht het zich toch voor doen, dan biedt deze bijdrage u hopelijk enig houvast.
